سجده سهو
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
| فروع دین |
|---|
| نماز |
|
نماز واجب • نمازهای یومیه • نماز مستحبی • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
| دیگر عبادت‌ها |
|
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| احکام طهارت |
|
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
| احکام مدنی |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
| احکام خانواده |
| ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
| احکام قضائی |
| قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
| احکام اقتصادی |
| عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
| احکام دیگر |
| حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
| جستارهای وابسته |
| بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل • واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
سَجده سَهو دو سجده پس از نماز واجب برای جبران برخی اشتباهات در نماز است. سجده سهو بلافاصله پس از سلام نماز به جا آورده می‌شود و بعد از سجده دوم تشهد و سلام لازم است. ذکر سجده سهو با ذکر سجده‌های نماز تفاوت دارد.
فقیهان در اینکه چه چیزهایی موجب واجب‌شدن سجده سهو می‌شود، اختلاف‌نظر دارند. حرف‌زدن غیرعمدی در نماز، فراموش‌کردن یک سجده و گفتن غیرعمدی سلام نماز در جایی که نباید گفت، ازجمله مواردی است که باعث واجب‌شدن سجده سهو می‌شود.
تعریف
به فتوای فقیهان برای جبران برخی اشتباهات در نماز باید بعد از آن دو سجده به جا آورد که به آنها سجده سَهْو (سجده خطاهای غیرعمدی) می‌گویند. فقیهان شیعه از سجده سهو و احکام آن در احکام سهو (خطای غیرعمدی) و شکیات نماز بحث می‌کنند.
شیوه به‌جاآوردن
سجده سهو به این صورت انجام می‌شود که بلافاصله پس از پایان نماز، به نیت سجده سهو، دو سجده به جا آورده می‌شود که ذکر مخصوصی دارند و پس از سجده دوم، تشهد و سلام نماز دوباره خوانده می‌شود. بیشتر فقیهان شیعه، معتقدند، سجده سهو با تکبیر (گفتن الله اکبر) شروع نمی‌شود؛ اما به فتوای شیخ طوسی، پیش از انجام‌دادن سجده سهو باید تکبیر گفت. صاحب جواهر دیدگاه شیخ طوسی را ضعیف شمرده و تکبیر را مستحب دانسته است.
ذکر سجده سهو
ذکر سجده سهو با ذکر سجده‌های نماز تفاوت دارد. در سجده سهو یکی از ذکرهای زیر خوانده می‌شود:
- «بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ، اَلسَّلامُ عَلَیكَ اَیهَا النَّبِی وَ رَحْمَةُ اللَّـهِ وَ بَرَکاتُهُ»
- «بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ، اَللَّـهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ»
- «بِسْمِ اللَّـهِ وَ بِاللَّـهِ وَ صَلَّی اللَّـهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ»
زمان سجده سهو
بنابر فتوای مشهور فقیهان شیعه، زمان سجده سهو، پس از سلام نماز است. البته به‌گفته شیخ طوسی، در صورتی که سجده سهو به خاطر نقصان (کم شدن چیزی از اجزای نماز) باشد، برخی از فقیهان امامیه زمان آن را قبل از سلام نماز می‌دانند. ابن جُنَید اِسکافی فقیه قرن چهارم قمری، این دیدگاه را پذیرفته است.
موارد وجوب
فقیهان شیعه درباره موارد وجوب سجده سهو اختلاف‌نظر دارند. باتوجه به فتواهای مختلف انجام‌دادن سجده سهو در چهار، پنج یا شش مورد واجب است. طبق فتوای مشهور سجده سهو در پنج مورد زیر واجب است یا بنابر احتیاط واجب باید انجام شود:
- حرف‌زدن غیرعمدی در نماز
- فراموش‌کردن یک سجده
- شک بین رَکعَت چهارم و پنجم،در نماز چهار رکعتی
- گفتن غیرعمدی سلام نماز در جایی که نباید گفت. برای مثال در رکعت دومِ نمازهای چهاررکعتی پس از تشهد، اشتباها سلام نماز را هم بخوانیم.
- فراموش‌کردن تشهد
برخی از فقیهان، نشستن غیرعمدی در جایی که نمازگزار باید بایستد و ایستادن غیرعمدی در جایی که باید بنشیند را به موارد مذکور افزوده‌اند. به گفته شیخ طوسی برخی از فقیهان امامیه سجده سهو را در هر زیادت و نقصانی (غیر از ارکان) در نماز لازم می‌دانند. علامه حلی این دیدگاه را پذیرفته است. برخی از مراجع تقلید سجده سهو را در این صورت مستحب دانسته‌اند.
احکام
- در سجده سهو، باید اعضای هفت‌گانه (مواضع سجود) روی زمین قرار بگیرد.
- در شرط‌بودن طهارت و رو به قبله بودن در سجده سهو میان فقیهان اختلاف‌نظر است.
- سجده سهو، فراموش کردن رکن نماز را جبران نمی‌کند.
- وجوب سجده سهو، فوری است؛ یعنی بلافاصله پس از نماز باید انجام شود؛ اما برای کسی که سجده سهو را به جای نیاورده است، لازم نیست نماز را دوباره بخواند؛ بلکه تنها باید سجده سهو را به جا آورد و با طولانی‌شدن زمان، وجوب سجده سهو از بین نمی‌رود.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۵۷.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ص۳۰۷-۳۰۸؛ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۶۷۴؛ مکارم شیرازی، رساله توضیح المسائل، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۹؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۴۴۷.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۴۴۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۴۴۲.
- ↑ ابن ادریس، اجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، ۱۴۲۹ق، ص۱۷۴.
- ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ص۳۰۸؛ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۶۷۵-۶۷۴.
- ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۰۸؛ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۴۴۱.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ ابن جنید، مجموعة فتاوی ابن جنید، ۱۴۱۶ق، ص۷۹.
- ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۲۳؛ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۵.
- ↑ ابن ادریس، اجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، ۱۴۲۹ق، ص۱۷۳.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۳؛ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۶۶۹-۶۷۴.
- ↑ نگاه کنید به ابن ادریس، اجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، ۱۴۲۹ق، ص۱۷۳-۱۷۴؛ مکارم شیرازی، رساله توضیح المسائل، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۸.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۴-۱۲۵.
- ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ص۳۰۷-۳۰۸.
- ↑ نگاه کنید به مکارم شیرازی، رساله توضیح المسائل، ۱۳۹۵ش، ص۲۰۸؛ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۶۶۹-۶۷۲.
- ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ص۳۰۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۴۴۹.
- ↑ طبرسی، المؤتلف من المختلف، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۵۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۴۵۵.
- ↑ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۲۳؛ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۶۷۳.
منابع
- ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، اجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، تصحیح: سید محمدمهدی موسوی خرسان، قم، دلیل ما، ۱۴۲۹ق.
- ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۰ق.
- ابن جنید اسکافی، محمد بن احمد، مجموعة فتاوی ابن جنید، تصحیح: علی‌پناه اشتهاردی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۶ق.
- بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسن، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۳ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین ائمة السلف، تصحیح: مدیرشانه، سید مهدی رجائی و دیگران، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، ۱۴۱۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح: سید محمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، ۱۳۸۷ق.
- حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسین، المختصر النافع فی فقه الامامیه، قم، مؤسسه المطبوعات الدینیه، ۱۴۱۸ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل، قم، انتشارات امام علی بن ابی طالب، ۱۳۹۵ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح: عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
پیوند به بیرون